Het Stolpersteine project

‘Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is’

Stolpersteine is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij brengt gedenktekens aan op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog op grond van ras, religie, seksuele geaardheid of politieke overtuiging gedeporteerd en vermoord zijn.

Op de stenen (10 bij 10 centimeter) zijn in een dun messingplaatje naam, geboortedatum, deportatiedatum en datum en plaats van overlijden van het slachtoffer gestanst. Het uitgangspunt van Stolpersteine is dat zij geplaatst worden in het trottoir voor het huis waar het slachtoffer voor het laatst vrijwillig heeft gewoond.

De kunstenaar noemt ze Stolpersteine (struikelstenen). Het dunne messingplaatje trekt de aandacht door de andere kleur of weerkaatsing tussen de straatstenen: je bukt om de tekst te kunnen lezen, je ‘struikelt’ met je hoofd en je hart.

Gunter Demnig wil het abstracte weten over oorlogsslachtoffers concreet voelbaar maken. Hij wil de slachtoffers weer plaatsen in de buurt waar ze woonden, waar de kinderen op staat speelden, de volwassenen hun buurtpraatjes hielden en de buurtwinkels en café’s bezochten. Ze stapten uit de deur van dit huis, keken hier uit het raam. Mensen leefden vreedzaam met elkaar en opeens waren sommige huizen leeg…
Gunter Demnig brengt de herinnering aan hen terug naar hun woonplek.

Naast een teken uit het verleden zijn de steentjes ook een signaal voor de toekomst. Ook om die reden voelt Gunter zich gedreven om door te gaan met zijn project. Door de oorlog zo concreet voelbaar te maken wordt ook het gevaar van sociale uitsluiting en intolerantie duidelijker. In scholenprojecten wordt ook deze kant van het project benadrukt.

De start van dit project

Op 16 december 1992, de vijftigste verjaardag van het bevel van Heinrich Himmler tot deportatie van duizend Roma en Sinti, plaatste Demnig voor het stadhuis van zijn woonplaats Keulen een steen met daarop een messing plaatje met de eerste regels van dit bevel.
Op 4 januari 1995 plaatste hij in Keulen de eerste Stolpersteine, toen nog zonder toestemming van de autoriteiten. Het project is inmiddels uitgegroeid tot internationaal project en telde in augustus 2018 bijna 70.000 gelegde stenen in bijna 2.000 gemeenten in Europa. Op 23 oktober 2018 is de 70.000ste steen geplaatst in Frankfurt. Sinds januari 2015 wordt het project georganiseerd door de stichting Spuren – Gunter Demnig. Deze stichting zet het project voort als Gunter Demnig daartoe zelf niet meer in staat zal zijn.